Szlak zabytków techniki

Opis

Zabytkowy Zakład Hutniczy w Maleńcu fot. ROT

Wybierając się na wycieczkę szlakiem niebieskim zauważmy, że wybiega on poza granice województwa świętokrzyskiego, aż do Żarnowa. W powiecie koneckim przygodę możemy rozpocząć już w Machorach - osady o interesujących tradycjach przemysłowych. W początkach XVI wieku istniała tu kuźnica wodna, później dymił wielki piec. W XIX wieku kopano tu też rudę żelaza. Obecnie w Machorach możemy zobaczyć ruiny zakładu Ludwika Bayera, dawnej kaflarni, niestety nie są one udostępnione do zwiedzania. Fabryka ta tuż po uruchomieniu stała się jedną z najlepszych, z miejscowej gliny i sprowadzanych margli produkowano w niej kafle piecowe, zdobione scenami rodzajowymi i historycznymi. Kafle te cieszyły się niezwykłą popularnością w całym imperium rosyjskim, dowodem na to jest fakt, iż machorskimi kaflami obudowane były piece kolei transsyberyjskiej.

Z Machor po 2 km docieramy do Maleńca. Sławę przyniósł mu zakład, w którym produkowano niegdyś interesujące kształtem gwoździe cięte z blachy, a następnie szpadle. Dziś Zabytkowy Zakład Hutniczy w Maleńcu jest unikalnym w skali europejskiej zabytkiem techniki z zachowanym w pełni cyklem walcowania blachy i wytwarzania z niej narzędzi gospodarczych, w tym ww. gwoździ oraz szpadli. Pracę zakładu zainicjował Kasztelan Łukowski Jacek Jezierski w 1784 r. W dniu 15 lipca 1878 r. król Stanisław August Poniatowski wizytował tutejsze tereny zapoznając się także z fabryką w Maleńcu. Opis tej wizyty znajdziemy w diariuszu z podróży spisanym przez Adama Naruszewicza. Innymi tradycjami jakimi poszczycić się może Maleniec jest hodowla ryb w licznych stawach rozsianych po okolicy.

Pozostawiając za sobą Maleniec jedziemy dalej drogą początkowo piaszczystą wzdłuż rzeki Czarnej, następnie przejeżdżamy krótko przez las, przecinamy drogę nr 74 i dalej już asfaltem przez Koliszowy, Dębę, Strzęboszów,  Sokołów i Dziebałtów docieramy do Sielpi - największej miejscowości wypoczynkowej województwa świętokrzyskiego. Wielki kompleks obiektów noclegowych, ośrodków wypoczynkowych, campingów, pól namiotowych oferuje noclegi o zróżnicowanym standardzie, na każdą kieszeń. Zbiornik wodny, sosnowe lasy - sprzyjają relaksowi. Miejscowość ta, położona nad zbiornikiem wodnym także posiada tradycje przemysłowe. Jest tutaj Muzeum Zagłębia Staropolskiego, którego ekspozycja obejmuje: oryginalne, żeliwne koło wodne, maszyny z połowy XVIII w. i początków XIX w. tj. tokarki, strugarki, wiertarki promieniowe i inne, które udało się uratować z niszczejących zakładów staropolskiej myśli przemysłowej. Oprócz hal dawnego zakładu zachowały się też urządzenia hydrotechniczne, budynek administracyjny, osiedle robotnicze oraz budynek szkoły. Aby dotrzeć do Muzeum należy po dojechaniu do drogi nr 728 skręcić w prawo i dalej kierować się według oznakowania do obiektu. Następnie, aby kontynuować jazdę szlakiem, należy zawrócić. 

fot. Magdalena Weber

Przez koneckie lasy zmierzamy do Końskich. Po niespełna 14 kilometrach wjeżdżamy do miasta ulicą Południowa, kierując się w stronę zespołu pałacowo-parkowego. Zespół ten założył kanclerz wielki koronny Jan Małachowski w połowie XVIII wieku. Na jego terenie znajdziemy kilka ciekawych obiektów, jak: Oranżerię Egipską przyozdobioną siedzącymi postaciami faraonów i hieroglifami, Świątynię Grecką, Domek Wnuczętów, altanę, gloriettę, a także ciekawe ogrodzenie z basztami. W centrum miasta wznosi się jeszcze neogotycka kolegiata p.w. śś Mikołaja i Wojciecha. My kierujemy się w prawo drogą wzdłuż założenia pałacowo-parkowego, następnie znów w prawo w kierunku Czarnieckiej Góry.

Jadąc ulicą Browarną mijamy kościół p.w. śś Anny i Jana Chrzciciela i cmentarz parafialny z 1777r. Następnie cały czas drogą asfaltową przemierzamy koneckie lasy, mijając Wąsosz, wjeżdżamy do Czarnej - niewielkiej miejscowości, w której znajduje się Sanktuarium Matki Bożej Wychowawczyni. W kościele malowniczo położonym nad zbiornikiem wodnym, w ołtarzu głównym znajduje się obraz słynący łaskami z wizerunkiem MB, koronowanej w 1999 r. koronami poświęconymi przez papieża Jana Pawła II. Niedaleko od Czarnej, oczywiście na szlaku, napotykamy Czarniecką Górę - dawne przedwojenne uzdrowisko, cieszące się wielką popularnością. Do dziś zachowały się tu wille przypominające o świetności tego miejsca.  Dalsza wędrówka szlakiem prowadzi nas do Stąporkowa, które także w swej historii ma zapisane tradycje przemysłowe, o czym przypomina stojący tu, dość dziwny, pomnik grzejnika(!). 

Skałki Piekło pod Niekłaniem
fot. Magdalena Weber

W Stąporkowie przecinamy drogę nr 42, by przez Wąglów dojechać do Niekłania, dawnych dóbr rodziny Platerów. W miejscowości kierujemy się wg oznakowań na Szydłowiec, by po kilku kilometrach jazdy dotrzeć do parkingu, przy którym rozpoczyna się ścieżka przyrodnicza prowadząca do rezerwatu przyrody nieożywionej o nazwie "Skałki Piekło pod Niekłaniem". To niezwykle malownicze i ciekawe skupisko skałek, wyrzeźbionych przez erozję, przybierających kształty ogromnych grzybów skalnych, kominów, baszt, które sięgają wysokości od 2 do 6 metrów. Ścieżka liczy niespełna 2 km, a widok skałek nagradza trud związany z nadłożoną drogą.

Po powrocie z rezerwatu kierujemy się w prawo dalej na Szydłowiec. Niespełna 4 kilometry drogi dzielą nas od Antoniowa - miejscowości, w której kończy się odcinek szlaku znajdujący się pod opieką koneckiego oddziału PTTK.

Aby zgłębić tradycje przemysłowe regionu świętokrzyskiego należy wybrać się na trasę niebieskiego szlaku rowerowego "Śladami Zabytków Techniki  Doliny Kamiennej" biegnącego ze Skarżyska-Kamiennej do Odtrowca Świętokrzyskiego (ok. 80km).